Staken, ik krijg er vele vragen en opmerkingen over
“Alweer een staking!”
“Wat kan er bereikt worden met een staking?”
“Ik wil niet meedoen, met de staking, maar er wordt druk op me gelegd.”
“Mag het, staken?”
“Hebben we momenteel te maken met een massale golf van stakingen?”
Staken in 2022 en 2023
Het klopt dat we in 2022, en nu ook begin 2023 veel met stakingen te maken gehad, vooral in de vervoerssector, zoals NS, en natuurlijk ook in de zorgsector. De wilde staking van het bagagepersoneel bij KLM deze zomer staat ook iedereen nog scherp op het netvlies.
Vorige week weer: dit maal een staking van het streekvervoer. In het buitenland lijkt staken ook schering en inslag te zijn. Denk aan de laatste staking in Frankrijk, tegen de verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd van 62 naar 64 jaar.
Daar lachen wij in Nederland om, met onze 67 jaar!
Staken is van alle tijden
Het is wel zo dat er op dit moment iets meer gestaakt wordt. Ook levert staken de laatste tijd meer op. Zo heeft de staking bij de NS een loonsverhoging van 10 % opgeleverd. Ook was de staking bij KLM succesvol.
Vanwege de personeelstekorten hebben vakbonden veel meer macht: de machtsverhoudingen zijn veranderd door de krapte op de arbeidsmarkt.
Werknemers zijn al jaren van mening dat de lonen te weinig stijgen. Zeker nu, met de energiecrisis en die enorme inflatie van het afgelopen jaar, komt de koopkracht onder druk te staan. Werknemers en vakbonden voelen dat er NU dan ook meer ruimte is om de CAO’s te verbeteren.
Stakingsrecht
Wat staat er eigenlijk in de wet over staken? Mag het? Is het geen werkweigering? Moet het loon worden doorbetaald? Wat is een wilde staking?
Het collectief actierecht is vastgelegd in artikel 6 van het Europees Sociaal Handvest. Het kan werknemers dus niet verboden worden om te staken: zij mogen dus (tijdelijk) hun werk neerleggen.
Georganiseerde staking
Bij een georganiseerde staking zijn meestal vakbonden of werknemersverenigingen betrokken zoals het FNV en CNV. Deze partijen organiseren de staking en kondigen deze aan. In dat geval spreek je van een georganiseerde staking.
Wilde staking of onrechtmatige staking
Bij KLM, in de zomer van 2022, was sprake van een zogenaamde ‘wilde staking’.
Dit betekent dat de staking een initiatief is van de werknemers zelf en dat de werknemersverenigingen hier niet bij betrokken zijn.
In dat geval spreken we van een onrechtmatige staking. Waarom onrechtmatig? Omdat een werkgever op de hoogte moet worden gesteld van de staking om deze te voorkomen, of om maatregelen te nemen om eventuele schade te voorkomen.
Eis van de werknemers moet duidelijk zijn bij staken
De werkgever moet ook bekend zijn met de eis van de werknemers. Dat gebeurt via een werknemersvereniging. Deze partijen treden met elkaar in overleg, en gaan onderhandelen. Als partijen er niet uitkomen, moet een rechter uitsluitsel bieden.
Treedt de werknemersvereniging te vroeg terug uit de onderhandeling? Dan is er ook sprake van een onrechtmatige staking.
De route die gevolgd moet worden is dus: praten, procederen en dan pas staken
De rechter kan een staking verbieden als deze onrechtmatig is. Hiervoor moet goed onderbouwd worden dat de inbreuk op de rechten van de werkgever en de schade voor haar klanten zodanig is dat een stakingsverbod noodzakelijk is.
Loondoorbetaling
Voor 2020 gold de basisregel “geen werk, geen loon”. Deze regel is sinds 2020 gewijzigd. In principe heeft een werknemer altijd recht op loon als de werknemer bereid is te werken.
De regel gaat niet op als het niet werken voor rekening en risico van de werknemer moet komen. Wat betekent dat? Eenvoudig uitgelegd, maar niet helemaal juridisch correct: als het de schuld van de werknemer is dat hij niet is komen werken. Of dat het toch, zonder zijn schuld, voor zijn rekening moet komen.
Door te gaan staken geeft een werknemer aan dat hij tijdelijk niet wil werken. Daarom hoeft een werkgever tijdens een staking het loon niet door te betalen. Er kan door de werknemer eventueel aanspraak gemaakt worden op gelden uit de stakingskas van de werknemersvereniging.
Werkwilligen
Als werknemer kun je niet verplicht worden om mee te staken. Niet door je collega’s en ook niet door de vakbond.
Toegegeven, het is moeilijk om nee te zeggen, als verder iedereen het werk wil neerleggen! Je moet dan best sterk in je schoenen staan.
Werknemers die gedurende een staking wel willen werken hebben recht op loondoorbetaling.
Maar als zij hun werk niet kunnen doen omdat hun collega’s staken of als er sprake is van een wilde staking hoeft een werkgever ook hun loon niet meer uit te betalen. Niet hun schuld, maar de wetgever vindt dat het niet werken wel voor hun rekening moet komen.
Ook mag een werkgever werkwilligen vragen om de werkzaamheden van de stakers over te nemen. Een werkwillige mag dit weigeren.
Mag een werkgever uitzendkrachten inhuren tijdens het staken van zijn personeel?
Nee, een werkgever mag dat niet.
Het kan dan dus gebeuren dat het bedrijf grotendeels plat ligt. En dat de maatschappij er ook echt hinder van ondervindt.
Ontslag en disciplinaire maatregelen bij staken
Een rechtmatige staking mag niet leiden tot disciplinaire maatregelen of ontslag, tenzij er sprake is van ernstige misdragingen of een andere dringende reden voor ontslag op staande voet.
Is er sprake van een onrechtmatige staking? En weet of behoort de werknemer dat te weten?
Dan mag je als werkgever je werknemer op last van een dwangsom dwingen om zijn werkzaamheden te hervatten.
Staken, het is een interessant onderwerp
ook vanuit historisch perspectief gezien, vind ik.
Wat er allemaal in de loop der jaren is bereikt met het staken!
Niet alleen op het arbeidsvlak, maar ook op het gebied van emancipatie, vrijheid, gelijkheid.
Het is ook een wat controversieel onderwerp
enerzijds kan iedereen wel begrip hebben voor de stakende werknemers, vrouwen, ongelijk behandelden op welk gebied dan ook;
anderzijds ondervinden we er hinder van: het moet allemaal ook niet te lang duren: de treinen moeten wel rijden, de zorg moet wel verleend worden….
Wil je meer weten over het stakingsrecht op arbeidsrechtelijk gebied?
Krijg je er mee te maken, en weet je niet hoe je moet handelen? Als werkgever? Als werknemer?
Neem snel contact met me op, ik ben graag je sparring-partner!
