Deze laatste blog in een serie van 3 gaat over het boetebeding.
Ik schreef in mijn twee vorige blogs over Patricia, directeur van een reclamebureau, die in korte tijd twee werknemers zag vertrekken. Eerst Carolien, haar rechterhand. Zij startte een eigen reclamebureau. Op nog geen kilometer afstand.
En nog geen twee maanden later Rita, die door Carolien “geronseld” of “afgetroggeld” was. Dat wil zeggen actief benaderd door Carolien, om bij haar in dienst te treden.
Ik heb uitgelegd wat Patricia hier tegen had kunnen doen naar Carolien en naar Rita toe.
Patricia had een concurrentiebeding en een anti-ronsel (of aftroggelbeding) moeten opnemen in de arbeidsovereenkomst
En, zoals ik in die eerdere blogs heb geschreven, daaraan gekoppeld een boetebeding.
Een boetebeding heeft twee functies: afschrikeffect of aansporing en schadevergoeding
Een beding, waarin je iets van je werknemer wilt, of hem iets verbiedt, heeft meer kracht als je er een boetebeding aan koppelt.
Een boete heeft, als het goed is, een afschrikeffect, of je spoort je werknemer aan om bepaalde verplichtingen na te komen. Zoals een kledingvoorschrift, of het verbod op (te veel) privé internetgebruik.
Maar ook kan een boete in de plaats komen van een schadevergoeding. Als je schade lijdt door het gedrag van je werknemer, die een regel overtreedt, kun je natuurlijk proberen je geleden schade vorderen. Maar vaak is een boete heffen makkelijker.
Voor schade moet je aantonen dat je schade hebt geleden, en hoeveel. Een boetebeding is gewoon duidelijk. Als je werknemer het beding overtreedt, weet iedereen precies waar hij of zij aan toe is.
Boetebeding: de regels in het Burgerlijk Wetboek
In artikel 6: 91 BW zijn de algemene regels voor een boetebeding opgenomen. In artikel 7: 650 BW zijn specifieke bepalingen voor het boetebeding in de arbeidsovereenkomst geregeld.
De regels zijn best ingewikkeld. En ze luisteren nauw. Als je het fout opneemt, dan kan het zo maar zijn dat het boetebeding niet geldig is.
Ik leg je hieronder kort uit waar je allemaal op moet letten.
Wat is een boetebeding?
Een boetebeding is een afspraak tussen twee partijen. De een betaalt aan de ander een geldbedrag als hij een bepaalde verplichting niet nakomt.
In de verhouding werkgever / werknemer gaat het om het niet naleven van orde- en werkvoorschriften. Je kunt denken aan:
- te laat komen;
- privé internet gebruik;
- overtreden van allerlei voorschriften, zoals kledingvoorschriften;
- beschadigen van bedrijfseigendommen;
- niet of te laat urenverantwoording inleveren;
- ontoelaatbaar taalgebruik;
- geheimhouding schenden;
De wet stelt eisen aan een boetebeding in een arbeidsovereenkomst:
- Het moet duidelijk zijn aan welke overtreding de boete wordt gekoppeld;
- Het bedrag moet ook worden vermeld;
- Schriftelijk;
- Als je in euro’s uitbetaalt, dan de boete ook in euro’s; (*)
- Je moet de bestemming van de boete vermelden; (*)
- De boete mag niet ten gunste van jou als werknemer komen; (*)
- De (gezamenlijke) boetes mogen binnen een week niet hoger zijn dan het loon voor een halve dag werk.(*)
(*) van deze eisen mag worden afgeweken, als je werknemer meer dan het minimum loon verdient. Je moet dan wel aangeven dat je van de wettelijke bepalingen afwijkt.
CAO of arbeidsreglement van toepassing?
Als een CAO van toepassing is, waarin een boetebeding is opgenomen, let dan op dat je daarnaar verwijst in de arbeidsovereenkomst. En hetzelfde geldt voor het arbeidsreglement. Als je het boetebeding niet opneemt in de individuele arbeidsovereenkomst, moet je wel verwijzen naar de CAO of het arbeidsreglement. Als je dat niet doet, dan is het boetebeding niet geldig.
Zorg dat je verwijzingen in het boetebeding steeds kloppen
Vaak worden arbeidsovereenkomsten gebruikt en weer hergebruikt. Of wordt een standaard overeenkomst van het internet gehaald en herschreven. De artikelen worden dan vernummerd.
Let er altijd goed op dat je het boetebeding aan het juiste artikel koppelt.
De kantonrechter is hierin meestal onverbiddelijk. Verwijzen naar een verkeerd artikel? Dan geldt het boetebeding niet.
Hoogte van de boete: rechter mag matigen
Uitgangspunt is dat een overeengekomen boete geldt.
Je werknemer kan bij de rechter om matiging van een opgelegde boete vragen. Het boetebeding wordt pas gematigd als de rechter vindt dat de opgelegde boete bovenmatig hoog is. De redelijkheid speelt in de overweging van de rechter een rol. Hij betrekt daarbij alle omstandigheden van het geval.
Waaraan moet je denken?
De hoogte van de boete die staat op een overtreding moet in verhouding staan, bijvoorbeeld tot:
- de werkelijke schade die door jou als werkgever is geleden;
- het belang dat jij wenst te beschermen.
Een rechter onderzoekt ook waarom je werknemer het beding heeft overtreden:
- wist je werknemer dat zijn handelen ontoelaatbaar was?
- in hoeverre is het gedrag te verwijten aan je werknemer;
Maar ook onderzoekt een rechter:
- of je werknemer de last kan dragen;
- de consequenties voor een werknemer, als hij de boete moet betalen.
Een boete op het lekken van bedrijfsgevoelige informatie mag zwaar wegen als die gelekte informatie jou in een nadelige marktpositie kan brengen ten opzichte van je concurrenten. Denk aan een door jou bedacht systeem, dat zo uniek en bijzonder is, dat jij serieus concurreert met andere spelers op de markt.
Je kunt je voorstellen dat daar een zwaardere boete op mag rusten, dan een boete op het overtreden van een kledingvoorschrift.
“Een boete moet je wel voelen“, vond de Rotterdamse kantonrechter
En als je werknemer deze informatie bewust heeft gelekt, om daar zelf van te profiteren, zal een rechter niet snel tot matiging overgaan. Behalve dan weer als de hoogte van de opgelegde boete bovenmatig hoog is.
Denk ook eens aan het moedwillig overtreden van het concurrentiebeding door een werknemer, terwijl deze duidelijk gewaarschuwd is. De Rotterdamse kantonrechter overwoog, toen een werknemer klaagde dat de opgelegde boete van € 75.000,– veel te hoog was: “Een boete moet je wel voelen.”
Als je werknemer, door het verbeuren van een boete, persoonlijk failliet zou kunnen gaan, zal een rechter waarschijnlijk wel tot matiging over gaan. Of als hij zijn hypotheek niet meer kan betalen, terwijl hij enige kostwinner is binnen zijn gezin met 3 kleine kinderen, begrijp je dat een rechter geneigd is te matigen. Een boete moet voelbaar zijn, tot op zekere hoogte.
Verbod op matiging door de rechter
Ik zie vaak in boetebedingen opgenomen dat de rechter de boete niet mag matigen. Dat is niet juist. Een rechter mag een boete altijd matigen, als de boete onredelijk hoog voorkomt. Ook al is het uitgesloten in de arbeidsovereenkomst.
Boete of schade. Werkgever mag kiezen: welk van de twee?
Algemene regels voor een boetebeding
De algemene regels zeggen dat de contractuele boete in plaats komt van de schadevergoeding. Als je op een overtreding een boete hebt afgesproken, dan mag je niet ook nog nakoming en schadevergoeding vorderen.
In beginsel, want je mag afspreken dat je een keuzemogelijkheid hebt.
Een boete is in principe pas opeisbaar is op het moment dat je werknemer in gebreke is. Ook hier mag je van afwijken. Dan neem je op dat de boete direct opeisbaar is zonder ingebrekestelling.
Ook moet de overtreding je werknemer aan te rekenen zijn. Stel dat je werknemer te laat komt, omdat hij een ernstig ongeluk heeft gehad, buiten zijn schuld om, dan mag je de boete die daarop staat niet vorderen.
Dit zijn algemene regels, die gelden voor alle boetebedingen. Voor een boetebeding in een arbeidsovereenkomst gelden specifieke regels.
Specifieke regels voor een boetebeding
Je mag als werkgever steeds kiezen tussen het vorderen van schadevergoeding of het heffen van een boete. Maar je moet wel kiezen: je mag niet allebei vorderen. En neem op in de arbeidsovereenkomst dat je je de keuze voorbehoudt. Doe je dat niet, dan ontneem je jezelf de keuze.
Boete tijdens de arbeidsovereenkomst
Let op dat de specifieke regels niet gelden voor alle boetebedingen in een arbeidsovereenkomst. Ze gelden alleen voor overtredingen tijdens de arbeidsovereenkomst: de disciplinaire boetes. Denk aan het overtreden van orde- en werkvoorschriften, tijdens de arbeidsovereenkomst.
In dat geval mag je als werkgever -dus- kiezen tussen het vorderen van een schadevergoeding of het opleggen van de boete.
Boete na de arbeidsovereenkomst
Er zijn ook voorschriften die zien op verplichtingen, na afloop van het dienstverband. Zoals het concurrentiebeding of het relatiebeding. Daarvoor gelden niet de specifieke regels, maar de algemene regels. Dus: in beginsel of de boete of schadevergoeding. Van deze strikte regel mag je afwijken, maar dat moet je opnemen in het beding.
Voor een werkgever kan schadevergoeding vorderen bij overtreding van een concurrentiebeding lastig zijn. Want hoe toon je je schade aan? Hoe hoog is je schade? In dat geval kan een boete eenvoudiger zijn.
Boete tijdens en na de overeenkomst
En je hebt voorschriften die kunnen zien op verplichtingen tijdens en na de arbeidsovereenkomst. Denk aan het geheimhoudingsbeding. Een werknemer kan deze overtreden tijdens de arbeidsovereenkomst, maar natuurlijk ook daarna.
Hoewel er bij mijn weten geen rechterlijke uitspraken over bestaan, zou ik denken dat een geheimhoudingsbeding de specifieke regels volgt. Ook bij het schenden van het geheimhoudingsbeding na de overeenkomst. Je doet dat met kennis opgedaan tijdens de arbeidsovereenkomst. Dus dan heb je als werkgever een keuzemogelijkheid: vorderen van schade of het heffen van een boete.
Best nog ingewikkeld, toch, dat boetebeding?
Heb jij vragen over dit onderwerp, als werkgever of als werknemer?
Wil jij weten of het standaard boetebeding dat in je gebruikt in jouw arbeidsovereenkomsten wel voldoet aan de wettelijke eisen?
Of misschien word jij, als werknemer door je ex-werkgever benaderd, omdat hij van mening is dat je in strijd met het relatie- of concurrentiebeding hebt gehandeld, en verbiedt hij jou te werken voor je concurrent en vordert hij tegelijkertijd een hoge boete. Mag dat?
Welke vraag je ook hebt op het gebied van arbeidsrecht, bel of mail me, dan kunnen we in een kort en vrijblijvend gesprek bekijken wat ik voor je kan doen.
Foto: Kunst en Kadootjes
Lees ook mijn pagina over de social enterprise “The Elephant Parade”, een sympathiek initiatief om aandacht te vragen voor de Aziatische Olifant die met uitsterven wordt bedreigd.
Kunsthandel annex Lijstenmakerij in Gorinchem heeft een grote collectie van met de hand beschilderde olifantjes. *
